بیماری سرخک کودکان و نوزادان:علائم،درمان و پیشگیری
سرخک یک عفونت تنفسی بسیار مسری است که در اثر یک ویروس ایجاد می‌شود. این بیماری باعث ایجاد راش‌ها و علائمی شبیه به آنفولانزا از جمله تب، سرفه و آبریزش بینی می‌گردد. هر کودکی که واکسن سرخک، اوریون و سرخجه را دریافت نکرده باشد، مستعد ابتلا به بیماری می‌باشد.
از آنجایی که سرخک در اثر ویروس ایجاد می‌شود، هیچ درمان پزشکی خاصی برای آن وجود ندارد و ویروس باید دوره‌ی خود را بگذراند. اما کودکی که بیمار است باید مقدار زیادی آب بنوشد، به میزان زیاد استراحت کند و برای جلوگیری از انتقال عفونت به دیگران جدا نگه داشته باشد. یک کودک مبتلا به سرخک نباید تا حداقل ۵ روز بعد از پیدایش راش‌ها به مدرسه برود.
علل
سرخک ناشی از نوعی ویروس به نام پارامیکسوویروس می‌باشد. ویروس در مخاط بینی و گلوی یک کودک یا بزرگسال آلوده زندگی می‌کند. هنگامی که شخصی که ویروس را دارد عطسه یا سرفه می‌کند، قطره‌های کوچکی حاوی ویروس در هوا پخش می‌شوند. قطره‌ها به مدت دو ساعت در هوا یا روی یک سطح فعال می‌مانند. کودکی که در میان این قطره‌ها نفس می‌کشد یا با آنها تماس پیدا می‌کند می‌تواند آلوده شود.
اگر کودک ایمن‌سازی نشده و قبلاً مبتلا به این بیماری نشده باشد در صورت تماس با شخصی که این ویروس را دارد ۹۰ درصد احتمال بیمار شدن را خواهد داشت. معمولاً بیمار شدن کودکی که در معرض ویروس قرار گرفته است ۸ تا ۱۰ روز طول می‌کشد. شخص مبتلا به سرخک برای ۴ روز قبل و ۴ روز بعد از پیدایش راش‌ها واگیردار است.
بیماری از طریق موارد زیر انتقال می‌یابد:
- تماس فیزیکی با یک فرد بیمار
- نزدیک بودن به فرد بیمار در هنگام عطسه یا سرفه کردن وی
- تماس با سطحی که قطرات آلوده مخاط بر روی آن وجود دارد و سپس بردن انگشتان در داخل دهان یا مالیدن بینی یا چشم‌ها
علائم سرخک
یک کودم مبتلا به سرخک ابتدا دچار تب، آبریزش شدید بینی، سرفه و آبریزش و قرمز شدن چشم‌ها می‌گردد. فرد بیمار احتمالاً انرژی پایین و اشتهای کمی نیز خواهد داشت.
چند روز بعد ممکن است لکه‌هایی در دهان بخصوص بر روی غشاهای مخاطی روی گونه‌ها شکل بگیرند. این لکه‌ها که لکه‌های کوپلیک نام دارند، بصورت نقطه‌های سفید ریز مانند دانه‌های نمک یا ماسه روی برآمدگی‌های قرمز رنگی ظاهر می‌شوند.
چند روز بعد، راش‌های سرخک بر روی صورت و گردن کودک ظاهر شده و به طرف کمر و تنه و سپس بازوها و دستان حرکت کرده و نهایتاً به پاها می‌رسند.
راش‌ها ابتدا بصورت لکه‌های قرمز مسطح هستند اما در نهایت برجستگی‌هایی پدیدار می‌شوند. با پیدایش راش‌ها، معمولاً تب بالا می‌رود و گاهی اوقات به بالای ۴۰ درجه می‌رسد. ممکن است راش‌ها خارش‌دار باشند.
کودک مبتلا به سرخک ممکن است دچار حالت تهوع، استفراغ، اسهال و التهاب غدد لنفاوی باشد. احتمال دارد سرفه‌ها آزار دهنده شوند و کودک احساس درماندگی کند.
راش‌ها معمولاً به مدت ۵ روز ماندگار هستند و طی مدتی که ناپدید می‌شوند به رنگ متمایل به قهوه‌ای در می‌آیند. این راش‌ها به ترتیبی که روی بدن کودک ظاهر شده‌اند ناپدید می‌شوند و باعث خشکی و پوسته پوسته شدن پوست خواهند شد.
عوارض
بیشتر کودکان سالم به خوبی از سرخک بهبود پیدا می‌کنند، اما برخی از کودکان مبتلا به سرخک دچار یک یا چند عارضه می‌شوند.
عوارض می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- عفونت چشم
- عفونت‌های دستگاه تنفسی، مانند لارنژیت و برونشیت
- مشکل تنفسی
- عفونت‌های گوش که می‌تواند منجر به از دست رفتن دائمی شنوایی شود.
- تشنج ناشی از تب
هپاتیت و عوارض قلبی عوارض کمتر شایع هستند.
درمان
در صورتی که والدین مشکوک هستند که فرزند آنها مبتلا به سرخک است باید بلافاصله با پزشک تماس بگیرند. پس از تایید سرخک توسط پزشک، کودک را از دیگران دور نگه دارید تا بیماری را انتقال ندهد و سعی کنید که تا حد ممکن راحت باشد. مطمئن شوید که به مقدار زیاد استراحت کرده و مایعاتی مانند آب و آب میوه می‌نوشد تا از کم شدن آب بدن در اثر تب جلوگیری شود. یک بخارساز آب سرد ممکن است به تسکین سرفه کمک کند.
والدین می‌توانند به کودک خود دوز مناسبی از استامینوفن یا در صورت وجود تب و درد ایبوپروفن بدهند. در صورتی که کودک کمتر از ۳ ماه داشته باشد قبل از دادن هر گونه دارو حتی داروهای مسکن بدون نسخه با پزشک مشورت کنید. هیچ گاه به کودک آسپرین ندهید زیرا می‌تواند تحریک کننده‌ی سندروم ری که یک بیماری نادر اما کشنده است باشد.
در صورتی که کودک به تازگی در معرض ویروس سرخک قرار گرفته و ایمن‌سازی نشده است، با پزشک وی صحبت کنید. اگر ۶ روز یا کمتر از قرارگیری در معرض ویروس گذشته باشد، ممکن است پزشک تزریق ایمونوگلوبین را برای کمک به پیشگیری از ابتلا به سرخک یا حداقل کاهش شدت علائم آن پیشنهاد کند. در صورتی که کودک بیشتر از ۶ ماه سن داشته باشد و کمتر از ۷۲ ساعت از قرارگیری در معرض ویروش گذشته باشد، ممکن است پزشک تزریق یک دوز واکسن ام ام آر (سرخک، اوریون، سرخجه) را توصیه کند.
پیشگیری از سرخک با واکسن
قبل از اولین تولد کودک، سیستم ایمنی بدن وی به اندازه‌ی کافی بالغ نیست تا واکنش قوی در برابر واکسن داشته باشد. در عین حال، وی مقداری محافظت در برابر سرخک از طریق پادتن‌هایی که از مادر خود در رحم دریافت کرده است را دارد.
واکسن ام ام آر (MMR) یا MMRV که ترکیبی از واکسن‌های MMR و آبله مرغان است بطور منظم بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی تزریق می‌شود. تزریق بعدی واکسن بین ۴ تا ۶ سالگی می‌باشد. واکسن ام ام آر واکسن زنده نامیده می‌شود: ویروس زنده‌ای که به حدی ضعیف شده که باعث بیماری در کودک نمی‌شود. به جای آن، ویروس در سلول‌های بدی وی تکثیر شده و باعث ایجاد واکنش ایمنی می‌گردد که هنگام رویارویی با یک ویروس واقعی سرخک از ابتلا به بیماری جلوگیری می‌کند. واکسن بهترین و تنها راه شناخته شده برای پیشگیری از بیماری است. برخی کودکان بعد از تزریق واکسن دچار راش‌ها و تب خفیف می‌گردند اما شایع نمی‌باشد.
