نوزادان در چند ساعت اول تولد وزن می شوند. این وزن با سن بارداری نوزاد (مدت زمانی که نوزاد در شکم مادر بوده) مقایسه شده و در پرونده پزشکی نوزاد ثبت می‌شود. اگر وزن نوزاد در هنگام تولد کمتر از 2500 گرم (دو کیلو و نیم) باشد، میگویند نوزاد کم وزنی دارد. نوزادانی که در هنگام تولد وزنشان کمتر از 1500 گرم (یک کیلو و نیم) را نوزاد بسیار ریز می‌نامند. برخی از نوزادان کم وزن، با وجود جثه‌ی کوچکشان سالم هستند. اما کم وزنی در هنگام تولد ممکن است سلامت برخی از نوزادان را به خطر اندازد. پیشگیری از تولد نوزاد نارس یکی از بهترین روش‌ها برای جلوگیری از تولد نوزادان کم وزن است.

علل

علل اصلی کم وزنی نوزاد عبارتند از:

• تولد زودرس. تولد زودرس به معنای تولد قبل از هفته سی و هفتم بارداری است. از هر ده نوزادی که دارای کمبود وزن هستند، هفت تای آنها تولد زودرس داشته‌اند. هر چه نوزاد زودتر متولد شود، ممکن است وزن او در هنگام تولد کمتر باشد.
• محدودیت رشد جنین (رشد محدود، کوچک برای سن باروری و کوچک برای تاریخ تولد). محدودیت رشد جنین بدین معنی است که نوزاد وزنی که باید قبل از تولد کسب می‌کرده را کسب نکرده است. نوزادانی که محدودیت رشد داشته‌اند ممکن است در هنگام تولد کم وزن باشند زیرا والدین آنها دارای جثه کوچک هستند. برخی از کودکان ممکن است در هنگام تولد کم وزن باشند به این دلیل که چیزی مانع رشد آنها در دوران جنینی شده، یا رشد جنینی آنها را کند کرده است.

تولد زودرس و محدودیت رشد جنین ممکن است در اثر شرایطی که بر نوزاد در درون رحم تاثیر می‌گذارد ایجاد شده باشند. این شرایط عبارتند از:

• نقص‌هایی در هنگام تولد. این نقص‌ها شرایطی هستند که نوزاد در هنگام تولد دارد. نقص‌های هنگام تولد باعث تغییر شکل یا عملکرد یک یا چند قسمت از اعضای بدن می‌شود. نقص‌های هنگام تولد باعث ایجاد مشکلاتی برای سلامت کلی نوزاد، نحوه‌ی رشد بدن نوزاد و نحوه‌ی عملکرد بدن نوزاد می‌شود. ممکن است نقص‌های هنگام تولد باعث محدودیت رشد نوزاد در رحم شده و منجر به کم وزنی در هنگام تولد شوند. نوزادانی که به نقص‌های هنگام تولد مبتلا هستند بیشتر از دیگر نوزادان در معرض تولد زودرس هستند.
• عفونت‌ها. وجود برخی از عفونت‌ها در بدن نوزاد باعث کاهش سرعت رشد نوزاد در رحم و ایجاد نقص‌های هنگام تولد می‌شود. این عفونت‌ها شامل سیتومگالوویروس، سرخچه، آبله مرغان، و توکسوپلاسموز می‌باشد.

عوامل خطرساز

عواملی وجود دارد که ممکن است خطر کم وزنی نوزاد را افزایش دهند. این عوامل عبارتند از:

• بیماری‌های مزمن. بیماری‌های مزمن، بیماری‌هایی هستند که در یک بازه زمانی بلند مدت بارها و بارها اتفاق می‌افتند. این بیماری‌ها باید تحت نظر یک متخصص درمان شوند. برخی از بیماری‌های مزمن که باعث کم وزنی نوزاد می‌شوند عبارتند از فشار خون بالا، دیابت، بیماری‌های قلب، ریه‌ها و کلیه.
• عفونت‌ها. وجود برخی عفونت‌های خاص در رحم مادر باعث افزایش احتمال تولد نوزاد نارس می‌شود.
• مشکلات جفت جنین. جفت در رحم مادر رشد کرده و از طریق بند ناف مواد غذایی و اکسیژن را به نوزاد می‌رساند. برخی از مشکلات جفت باعث کاهش جریان خون و مواد غذایی رسیده به نوزاد شده و رشد نوزاد را محدود می‌کند.
• عدم افزایش وزن کافی در دوران بارداری. احتمال کم وزنی نوزاد در مادرانی که در دوران بارداری افزایش وزن کافی نداشته‌اند نسبت به مادرانی که به اندازه کافی وزنشان اضافه شده، بیشتر است.
• کم وزنی نوزاد در بارداری‌های قبلی
• سیگار کشیدن و سوء استفاده از داروهای تجویزی. سیگار کشیدن و سوء استفاده از داروهای تجویزی در دوران بارداری باعث کاهش سرعث رشد نوزاد در رحم و افزایش خطر تولد نوزاد نارس یا ناقص می‌شود.
• احتمال تولد نوزاد کم وزن در مادرانی که کمتر از 17 سال یا بیشتر از 35 دارند، بیشتر از مادران دیگر است.

عوارض

نوزادانی که در هنگام تولد کم وزن هستند بیشتر از نوزادان دارای وزن طبیعی در معرض ابتلا به بیماری قرار دارند.

سندرم دیسترس تنفسی (RDS)

مشکل تنفس در میان نوزادانی که قبل از هفته 34 بارداری متولد شده‌اند رایج است. بدن نوزادان مبتلا به سندرم دیسترس تنفسی دارای پروتئینی به نام سورفکتانت که مانع فروپاشی کیسه‌های کوچک هوایی موجود در ریه‌ها می‌شود، نیست. درمان با سورفکتانت به این نوزادان کمک می‌کند که راحت‌تر نفس بکشند. همچنین ممکن است نوزادان مبتلا به سندرم دیسترس تنفسی برای عملکرد بهتر ریه‌ها به اکسیژن و کمک‌های تنفسی دیگر نیاز داشته باشند.

خونریزی مغزی (خونریزی داخل وریدی یا (IVH))

معمولا خونریزی مغزی در سه روز اول پس از تولد در نوزادان نارسی که در هنگام تولد کم وزن بوده‌اند اتفاق می‌افتد. خونریزی مغزی معمولا با اولتراسوند تشخیص داده می‌شود. اکثر خونریزی‌های مغزی خفیف هستند و بدون اینکه مشکل بلند مدتی برای نوزاد به وجود آورند، خود به خود برطرف می‌شوند. خونریزی‌های شدید باعث افزایش فشار مغز و افزایش مایع مغزی نخاعی در مغز می‌شوند. افزایش مایع مغزی نخاعی منجر به آسیب مغز می‌گردد. برای کاهش مقدار مایع مغزی نخاعی باید نوزاد با دارو درمان شود. در برخی موارد، ممکن است جراح لوله‌ای را وارد مغز نوزاد کرده و مایع اضافی را تخلیه کند.

مجرای شریانی باز ( داکتوس آرتریوزوس (PDA))

مجرای شریانی باز ( داکتوس آرتریوزوس) یک بیماری قلبی مادرزادی در نوزادان نارس است. قبل از تولد، وجود یک شریان بزرگ به نام داکتوس آرتریوزوس باعث می‌شود که خون از ریه‌های نوزاد عبور نکند. این شریان پس از تولد بسته می‌شود، در نتیجه خون می‌تواند از ریه‌های نوزاد عبور کرده و اکسیژن را جابجا کند. هنگامی که شریان داکتوس آرتریوزوس به درستی بسته نشده باشد، باعث نارسایی قلبی می‌شود. پزشکان از آزمایش‌هایی همچون اولتراسوند برای بررسی داکتوس آرتریوزوس استفاده می‌کنند. نوزادان مبتلا به داکتوس آرتریوزوس با داروهایی که به بسته شدن شریان کمک می‌کنند، درمان می‌شوند. اگر دارو موثر نبود، نوزاد باید تحت عمل جراحی قرار گیرد.

انتروکولیت نکروزان (NEC)

انتروکولیت نکروزان مشکلی در روده‌های نوزاد است. روده‌ها لوله‌های بلندی در زیر معده هستند که به هضم غذا کمک می‌کند. معمولا انتروکولیت نکروزان 2 تا 3 هفته پس از تولد ایجاد می‌شود. انتروکولیت نکروزان برای نوزاد خطرناک است زیرا باعث مشکل تغذیه و التهاب شکم و یا مشکلات دیگر می‌شود. نوزادان مبتلا به انتروکولیت نکروزان با آنتی بیوتیک (داروهایی که عفونت را از بین می‌برند) و تغذیه درون وریدی (از طریق رگ) به جای تغذیه دهانی در دوران بهبود روده‌ها، درمان می‌شوند. در برخی موارد باید جراحی انجام شود تا قسمت آسیب دیده‌ی روده برداشته شود.

رتینوپاتی (مشکلات شبکیه) در نوزادان نارس

رتینوپاتی بر رگ‌های خونی چشم اثر می‌گذارد. رتینوپاتی معمولا در نوزادانی ایجاد می‌شود که دوران بارداری برای آنها کمتر از 32 هفته بوده است. در اکثر موارد رتینوپاتی بدون اینکه باعث کاهش دید یا از دست دادن بینایی شود، به خودی خود برطرف می‌شود. اما برخی از نوزادان برای اینکه نوزاد بینایی خود را از دست ندهند باید درمان شوند.

نوزادانی که وزنشان در هنگام تولد کم است بیشتر از نوزادان دارای وزن طبیعی در معرض ابتلا به برخی بیماری‌ها هستند. این بیمار‌ها عبارتند از:

• دیابت
• بیماری قلبی
• فشار خون بالا
• سندرم متابولیک. سندرم متابولیک زمانی ایجاد می‌شود که بیمار همزمان به فشار خون بالا، دیابت و بیماری قلبی مبتلا باشد.
• چاقی

درمان

در هنگام تولد، نوزاد باید بیشتر در بیمارستان مانده و تحت مراقبت قرار گیرد. مدت زمان مورد نیاز برای ماندن نوزاد در بیمارستان به وزن نوزاد در هنگام تولد، علت کم وزنی او، عوارض یا دیگر مشکلات موجود، و مدت زمان مورد نیاز برای رسیدن نوزاد به وزن طبیعی بستگی دارد. سپس نوزاد میتواند به خانه برود.
پزشک با توجه به وزن واقعی نوزاد در هنگام تولد، توصیه می‌کند به نوزاد غذاهای بیشتری داده شود تا وزنش افزایش یافته و قوی‌تر شود. اگر نوزاد بسیار کوچک باشد، بهترین روش درمان این است که مواد غذایی و مکمل‌های پر کالری از راه وریدی به او تزریق شود. در برخی از نوزادان کم وزن، موارد نگران کننده‌ی دیگری نیز وجود دارد. این نوزادان به صورت انفرادی درمان می‌شوند. در بسیاری از موارد، از یک انکوباتور استفاده می‌شود زیرا نوزادانی که در هنگام تولد وزن کمی دارند در تنظیم دمای بدن مشکل دارند. معمولا مقدار اکسیژن نمایش داده شده و آزمایش خون انجام می‌شود تا پیشرفت نوزاد بررسی شود. اگر نوزاد به مراقبت دقیق نیاز داشته باشد، او را به بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان می‌فرستند. این بخش با توجه به نیازهای نوزادان تازه متولد شده‌ی نارس یا بیمار ساخته شده است.