سندروم مرگ ناگهانی نوزاد، مرگ نابه‌هنگام نوزاد به ظاهر سالم زیر یک سال، در هنگام خواب است. سندروم مرگ ناگهانی کودک گاهی با عنوان مرگ در گهواره نیز شناخته می‌شود زیرا مرگ نوزادان معمولا در گهواره اتفاق می‌افتد. به‌نظر می‌رسد سندروم مرگ ناگهانی نوزادان با نقص در بخشی از مغز نوزاد مرتبط باشد که تنفس و بیدار شدن از خواب را کنترل می‌کند. پزشکان، بیشتر مشکلات سلامت را بر اساس علائمی تشخیص می‌دهد که موجب آن‌ها می‌شوند. ولی در اکثر موارد، مرگ ناگهانی نوزادان تنها پس از اینکه همه علل احتمالی مرگ، کنار گذاشته شدند، تشخیص داده می‌شوند. محققان، فاکتورهایی را یافته‌اند که ممکن است نوزادان را در احتمال خطر مضاعف قرار دهند. همچنین، اقداماتی برای کمک به حفاظت از کودک شما در برابر سندروم مرگ ناگهانی نوزادان، معرفی کرده‌اند. شاید، مهم‌ترین آنها خواباندن کودک به پشت باشد.

علل سندروم مرگ ناگهانی نوزاد

دلیل دقیق سندروم مرگ ناگهانی نوزادان، ناشناخته است، ولی تصور بر آن است که مجموعه‌ای از عوامل، موجب این مشکل می‌شوند. اکثر متخصصان بر این باور هستند که سندروم مرگ ناگهانی نوزادان زمانی اتفاق می‌افتد که کودک، آسیب‌پذیری‌های اساسی دارد (مانند عملکرد غیرطبیعی یا نابالغ قلب، تنفس یا بیدار شدن از خواب) و در طول دوران بحرانی رشد و نمو، درمعرض عوامل استرس‌زا (مانند خوابیدن روی شکم یا پوشیدن لباس‌های خیلی گرم) قرار گرفته است. تحقیقات اخیر نشان می‌دهند که سطوح ناکافی ماده شیمیایی سروتونین در مغز می‌تواند نوزاد را نسبت به سندروم مرگ ناگهانی، آسیب‌پذیرتر کند. متخصصان دریافته‌اند که حداکثر 70% نوزادانی که دچار مرگ ناشی از سندروم مرگ ناگهانی نوزادان شده‌اند، سطوح سروتونین پایین‌تر از نرمال در ساقه مغز داشته‌اند. سروتونین به تنظیم تنفس، ضربان قلب و فشار خون در زمان خواب کمک می‌کند.

عوامل خطرزا

نوزادان، در شرایط زیر در خطر بیشتر سندروم مرگ ناگهانی هستند:

• خوابیدن روی شکم
• خوابیدن رو یا زیر بالش، تشک و ملافه های نرم
• گرمای بیش از حد در زمان خواب
• سن پایین‌تر از 20 سال مادر در زمان تولد نوزاد
• تولد زودهنگام نوزاد و وزن پایین در زمان تولد
• داشتن خواهر یا برادری که دچار سندروم مرگ ناگهانی نوزاد شده باشد.
• در رحم یا در محیط پس از تولد، مانند منزل، اتومبیل، اتاق خواب یا جاهای دیگر، در معرض استعمال دخانیات بوده باشد.
• خوابیدن در تختخواب والدین، همراه با آنها یا کودکان دیگر یا حیوانات خانگی: این شرایط، به‌ویژه در موارد زیر خطرناک است:
  o فرد بزرگسال، سیگار می‌کشد یا خسته است یا داروهای آرام‌بخش استفاده می‌کند.
  o کودک با پتو یا لحاف پوشیده شود.
  o سن کودک کمتر از 11-14 هفته باشد.

پیشگیری از سندروم مرگ ناگهانی نوزاد

هیچ راهکار تضمین‌شده‌ای برای پیشگیری از سندروم مرگ ناگهانی نوزادان وجود ندارد، ولی والدین با رعایت نکات زیر می‌توانند به خواب مطمئن‌تر کودک کمک کنند:

مراقبت مرتب از مادر

مطالعات زیادی نشان داده‌اند که مراقبت دائمی از مادر، موجب کاهش خطر سندروم مرگ ناگهانی نوزاد می‌شود. مراقبت دائمی از مادر فقط برای اطمینان از بارداری بدون دغدغه نیست، بلکه با کاهش خطر تولد پیش از موعد یا وزن پایین در هنگام تولد (هر دو مورد، از عوامل خطرزا برای سندروم مرگ ناگهانی نوزاد می‌باشند)، به سلامت کودک کمک می‌کند. بنابراین، اطمینان حاصل کنید که مادر مرتب توسط پزشک ویزیت می‌شود.

خواباندن کودک به پشت

در اولین سال تولد نوزاد، همیشه کودک را به‌جای شکم یا پهلوها، به پشت بخوابانید. وقتی نوزاد روی شکم می‌خوابد، بیشتر امکان دارد بیش‌ از حد گرم شود، دچار قطعی تنفس شود و با دشواری از خواب بیدار می‌شود و هوای بازدم خود را مجددا تنفس می‌کند که فاقد اکسیژن است. کودک را به پهلو هم نخوابانید زیرا کودکانی که به پهلو خوابانده می‌شوند به آسانی روی شکم برمی‌گردند. وقتی نوزاد، به اندازه کافی قوی باشد که خودش بغلتد، لازم نیست والدین دیگر نگران خوابیدن او به پشت، در تمام طول شب باشند. ولی تا یک سالگی، همچنان وقتی نوزاد را می‌خوابانید، او را به پشت قرار دهید. و اطمینان حاصل کنید که هیچ چیز نرمی در تخت او نیست که نوزاد بتواند صورت خود را کنار آن قرار دهد و ریسک مرگ ناگهانی یا خفگی نوزاد، افزایش یابد. یکی از مشکلات خواباندن زیاد نوزاد به پشت، آن است که ممکن است پشت یا کناره های سر او صاف شود. این شرایط، پلاژیوسفالی موضعی نام دارد. والدین با قرار دادن نوزاد روی شکم، در زمان‌های بیداری نوزاد، در حالی که کاملا مراقب او هستند، می‌توانند به پیشگیری از این سندروم صافی سر کمک کنند. تصور نکنید که دیگران، کودک را برای خواب در وضعیت درستی قرار می‌دهند، به دیگران گوش نکنید و بر این وضعیت خواب، پافشاری نمایید. به پرستار کودک نیز سفارش کنید برای آرام نمودن نوزاد، او را روی شکم قرار ندهد.

گهواره نوزاد را تا حد امکان، خالی نگه دارید

از یک تشک سفت استفاده کنید و نوزاد را روی تشک نرم و ضخیم مانند پوست گوسفند یا لحاف ضخیم نخوابانید. بالش، اسباب بازی‌های نرم یا حیوانات تاکسی‌درمی شده را در گهواره کودک رها نکنید. اگر صرت نوزاد روی آنها قرار گیرد، می‌توانند تنفس نوزاد را دچار مشکل کنند.

نوزاد را بیش از حد گرم نگه ندارید

برای جلوگیری از گرم شدن بیش از حد نوزاد، که عامل خطرزای سندروم مرگ ناگهانی نوزاد است، بیش از یک لایه لباس، همانند لباس یک بزرگسال برای خواب راحت در چنان محیطی، به نوزاد نپوشانید. مراقب علائم گرمای بیش از حد نوزاد مانند تعریق، موهای مرطوب، یا گرمای قفسه سینه در زمان لمس آن با دست، باشید. سر یا صورت نوزاد را با کلاه نپوشانید. (اگر نوزاد، نارس نباشد، بعد از چند روز اول تولد، به کلاه نیازی نخواهد داشت). برای گرم نگه داشتن نوزاد، از کیسه خواب یا دیگر لباسهای محصوص خواب که به پوشش اضافی نیازی ندارند، استفاده کنید.

نوزاد را در اتاق والدین بخوابانید

بهترین حالت آن است که حداقل 6 ماه و حتی الامکان یک سال، نوزاد در اتاق والدین ولی در تختی جداگانه بخوابد. تخت بزرگسالان برای نوزادان ایمن نیست. نوزاد ممکن است جایی گیر افتد و بین دو بالش، فضای بین تشک و قاب تخت دچار خفگی شود. همچنین، اگر یکی از والدین در هنگام خواب، بغلتد و بینی و دهان نوزاد را بپوشاند، امکان خفگی وجود دارد.

نوزاد را با شیر مادر تغذیه کنید

تغذیه کودک از شیر مادر به مدت حداقل 6 ماه، ریسک سندروم مرگ ناگهانی نوزاد را کاهش می‌دهد. شیر دادن مادر به کودک، به هر مقدار، بهتر از این است که اصلا به نوزاد شیر داده نشود.

از مانیتورهای مخصوص نوزاد استفاده نکنید

از مانیتورهای مخصوص نوزاد و دیگر دستگاه‌های تجاری با ادعای اینکه ریسک سندروم مرگ ناگهانی نوزاد را کاهش می‌دهد، استفاده نکنید. دانشمندان، استفاده از این‌گونه دستگاه‌ها را به دلیل عدم کارآیی و امنیت، توصیه نمی‌کنند.

به نوزاد، پستانک دهید

مکیدن پستانک بدون بند یا زنجیر در هنگام خواب نیمروز و شبانه می‌تواند ریسک سندروم مرگ ناگهانی نوزاد را کاهش دهد. اگر کودک از شیر مادر تغذیه می‌کند، یک هشدار باید به شما بدهیم. برای پستانک، تا 3-4 هفتگی نوزاد، صبر کنید تا مادر به برنامه شیردهی و مراقبت از نوزاد عادت کند. اگر نوزاد، علاقه‌ای به پستانک نشان نمی‌دهد، او را مجبور نکنید. زمان دیگری، دوباره امتحان کنید. اگر پستانک در زمان خواب، از دهان نوزاد می‌افتد، دوباره آن را در دهان او نگذارید.

نوزاد را واکسینه کنید

هیچ مدرکی وجود ندارد که واکسیناسیون منظم، خطر سندروم مرگ ناگهانی نوزاد را افزایش می‌دهد. برخی شواهد نشانگر آن است که واکسیناسیون می‌تواند به پیشگیری از سندروم مرگ ناگهانی نوزاد کمک کند.